Korenmolen ’t Vliegend Hert

Geschiedenis

De hoogste stellingkorenmolen in de Hoeksche Waard staat op de Molendijk 37 aan de noordwestzijde van het dorp ‘s-Gravendeel, dat in 1593 als nieuw ambacht werd ingedijkt. Voorganger van deze molen was een houten wipkorenmolen die op vrijwel dezelfde plaats stond op de toenmalige Bonaventuurse Zeedijk. Deze schermde de nieuwe polder Nieuw Bonaventura af van de Dordtse Kil.

De onbewoonde wipmolen werd rond 1800 naar de molenaarsfamilie De Leeuw vernoemd. In 1837 kocht Willem Vliegenthart, zoon van een Zwijndrechtse korenmolenaar, de wipmolen voor 8.300 gulden. In 1841 brandde deze af en in 1855 gebeurde dat nogmaals. De vervanger, een ronde stenen stellingmolen, brandde in 1857 eveneens af. De huidige korenstellingmolen dateert van 1862/63 en heeft een 22 meter hoog muurwerk. De naam ’t Vliegend Hert is ontleend aan de eigenaar Vliegenthart, die in 1863 de firma Vliegenthart & Co. oprichtte. De andere molenhelft werd voor een kwart eigendom van zijn schoonzoon en de Dordtse bakker Moonen. Ruim een jaar later ging de molen, die toen was uitgerust met een onrendabele kolengestookte stoomketel, bij een publieke verkoping voor 14.000 gulden, inclusief het molenaarshuis, de tuin, de schuur en het erf, over aan vijf personen.

In 1889 kwam de molen geheel in het bezit van de familie Dam. Van 1905 tot 1938 was Christiaan Cornelis Dam molenaar en daarna tot 1963 zijn zoon Gerrit Pieter. Al sinds 1930 wordt er onderin de molen elektrisch gemalen. Om het maalrendement te verhogen, werden in 1934 Dekker stroomlijnwieken op de molen aangebracht. Helaas kon deze wiekverbetering niet wedijveren met de elektromotor. In 1951 werd de windkorenmolen daardoor buiten gebruik gesteld. Cornelis van Heesen huurde vanaf 1956 de molen met elf nieuw aangebouwde graansilo’s, waarvan hij in 1963 eigenaar werd. Om de stenen molenromp tegen regeninval te beschermen, zijn op de zuidwest kant lange tijd grote emaillen reclameborden aangebracht.

In 1970/71 werd de molen geheel ingericht voor mechanische bemaling met een mengketel, 100 ton extra siloruimte en een bunkerschaal. De helft van de molenruimte tot aan de luizolder wordt nu ingenomen door het silocomplex van graan- en diervoederhandel C. van Heesen. Jaarlijks wordt circa 1.500 ton graan gemalen voor diervoeders met een 40 PK elektromotor onderin de molen. Het oorspronkelijke molenhuis werd in 1969 afgebroken en vervangen door een bungalow.

Bij een uitvoerige restauratie van de molen eind jaren 1960 werden de staart, lange spruit en de stelling grotendeels vernieuwd, evenals het koppel 16er kunstmaalstenen. Ook de Dekker-wieken zijn toen weer teruggebracht naar het Oud Hollandse tuig.

Bij de restauratie in 1991/92 werden de Pot-roeden uit 1904 en 1924 vervangen door twee nieuwe roeden met een vlucht van 22,70 m. Ook werden veel onderdelen, waaronder de beide spruiten, staartbalk, lange en korte schoren, kapbedekking en een groot deel van het metselwerk, vernieuwd. Het doorgezakte schuifkruiwerk met tien aan de overring bevestigde gietijzeren neuten met flenzen, die over een stalen ring op de muurplaat glijden, is helaas onbruikbaar.

De molen verkeerde jarenlang in minder goede staat van onderhoud en was bij gunstige winden nog wel eens draaiende te zien. Na overdacht van de molen aan een woningstichting, werden achter de schermen stappen ondernomen om de molen weer draai- en maalvaardig te maken. In het najaar van 2010 kon hiermee een aanvang worden gemaakt en eind 2011 werd de restauratie afgerond.

Sinds 31 maart 2014 is de molen, die eigendom was van de woningbouwcorporatie HW Wonen, eigendom van de Stichting Molens Hoeksche Waard. Kort daarna zijn er onderhouds- en renovatiewerkzaamheden aan de molen uitgevoerd. Op 27 augustus 2014 werd de molen op feestelijke wijze opnieuw in gebruik genomen. In de loop van 2018 zijn nieuwe restauratiewerkzaamheden aan de romp van de molen uitgevoerd. Het ging hier om het herstellen van scheuren in de romp, met het doel de stabiliteit van de molen te verbeteren. In 2021 zijn de korte spruit en de vang gerepareerd, waardoor de molen weer geheel operationeel werd.

In maart 2022 moest de molen echter buiten bedrijf worden gesteld, nadat bij een onderzoek was gebleken dat de kwaliteit van de constructie en het laswerk van de roeden gebreken vertoonde. Sindsdien is gewerkt aan plannen voor vervanging van de roeden. In oktober 2023 begon een ingrijpende restauratie, waarbij o.a. de roeden en het wieksysteem worden vervangen. Een bijzonder element bij dit project is de reconstructie van het Dekker stroomlijnsysteem dat van 1934 tot 1969 bij de wieken van deze molen is toegepast. Door dit systeem kan de molen bij geringe wind toch op windkracht malen.

De opknapbeurt omvat verder het herstel van metselwerk en scheuren, het maalvaardig herstel van het gaande werk en het groot onderhoud aan de stelling. Er zijn ook plannen om de molen in te richten als informatie locatie over zijn functie als korenmolen. De kosten komen naar schatting uit op € 245.000. Dat bedrag is bijeen gebracht door subsidies van de provincie Zuid-Holland en de gemeente Hoeksche Waard en door sponsorbijdragen van een aantal culturele fondsen.

Begin 2024 worden de nieuwe wieken aangebracht. De oplevering van het totale karwei wordt medio 2024 verwacht.